Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro skierował do Sądu Najwyższego kolejne skargi nadzwyczajne od prawomocnych nakazów zapłaty wydanych w postępowaniach upominawczych przez Sąd Rejonowy w Bytomiu

Dotychczas Prokurator Generalny w trybie skargi nadzwyczajnej zakwestionował już 51 orzeczeń bytomskiego sądu wydanych w tym zakresie.

Zaskarżone przez Prokuratora Generalnego nakazy zapłaty głównie swe źródła miały w umowach o pośrednictwo finansowe oraz umowach o udzielenie pożyczki, zawieranych przez dwa podmioty, które funkcjonowały na terenie Rudy Śląskiej i Bytomia. Sposób działania obu firm był podobny, ukierunkowany na wykorzystanie trudnego położenia zdesperowanych klientów.

Przedkładana im do podpisu umowa o pośrednictwo finansowe, w rzeczywistości stanowiła umowę pożyczki gotówkowej kwot rzędu od 400 do 650 złotych, przy czym w treści umowy kwoty te nazywane były wynagrodzeniem za podjęcie działań w celu uzyskania pożyczki. Dodatkowo postanowienia umowne przewidywały odsetki za brak wpłaty „wynagrodzenia” w oznaczonym terminie w wysokości 20 złotych za każdy dzień zwłoki.

W kilku przypadkach powstałe zobowiązania wynikały z umów pożyczek gotówkowych, w których koszt uzyskania pożyczki np. w kwocie 500 złotych był obliczany na 150 złotych. Tym samym pożyczkobiorca zobowiązywał się do spłaty w terminie miesiąca łącznej kwoty 650 złotych, a w przypadku przekroczenia tego terminu, do zapłaty 20 złotych odsetek za każdy dzień opóźnienia.

W dwóch natomiast przypadkach umowy pożyczki gotówkowej w wysokości 500 złotych każda, zawartych na okres 30 dni, oprócz kosztów pożyczki, obliczonych na 150 złotych, zamiast odsetek umownych przewidywały odszkodowanie w wysokości 150 złotych miesięcznie w przypadku niedokonania spłaty należności w terminie (tj. 360% w skali roku).

Dotkliwe następstwa sądowych nakazów zapłaty

Sąd Rejonowy w Bytomiu uwzględniający powództwa obu przedsiębiorców, w sukcesywnie wydawanych orzeczeniach, obligował pozwanych do zapłaty wynikających z pozwów należności głównych wraz z odsetkami umownymi czy też naliczonym odszkodowaniem, przy czym sąd nie weryfikował zapisów poszczególnych umów stanowiących podstawę roszczenia, w szczególności w odniesieniu do naliczonych odsetek czy kwoty odszkodowania za opóźnienie w spłacie, które wielokrotnie przekraczały ustawowo określoną maksymalną wysokość.

Następstwem tego były wdrażane na wniosek powodów postępowania egzekucyjne, w toku których komornicy bądź już wyegzekwowali astronomiczne w porównaniu do należności głównej kwoty zaległości albo prowadzą do chwili obecnej postępowania, w których saldo zadłużenia jest bardzo wysokie.

W dramatycznej sytuacji znalazł się mieszkaniec Zabrza, który w styczniu 2007 roku zawarł umowę o pośrednictwo finansowe i otrzymał „do ręki” 400 złotych. W jego przypadku komornik wyegzekwował już ponad 37 tys. złotych, przy czym do spłaty na chwilę obecną pozostało jeszcze ponad 90 tys. złotych.

Wobec mieszkańca Mikołowa, który w listopadzie 2006 roku potwierdził wykonanie takiej samej umowy dotyczącej kwoty 400 złotych, komornik nadal prowadzi postępowanie egzekucyjne, choć wyegzekwował już na rzecz wierzyciela 30 tys. złotych.

W podobnej sytuacji znalazła się także mieszkanka Piekar Śląskich, która 19 lutego 2007 roku pożyczyła od przedsiębiorcy z Bytomia 500 złotych. W prowadzonym z wniosku wierzyciela począwszy od 2007 roku postępowaniu egzekucyjnym komornik wyegzekwował już kwotę ok. 35 tys. złotych, jednak do spłaty pozostało jeszcze ponad 91 tys. złotych z tytułu samych odsetek.

Prokurator Generalny ocenił, że wywiedzenie skarg nadzwyczajnych od wydanych w tych sprawach przez bytomski sąd nakazów zapłaty jest konieczne dla zapewnienia zgodności orzeczeń z zasadą demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.

W sprawach tych doszło bowiem do naruszenia zasady zaufania do państwa i jego organów, a zwłaszcza sądu, który procedował w sposób niewłaściwy, błędnie uznając za zasadne roszczenia powodów w zakresie dotyczącym wysokości żądanych odsetek, choć już pobieżna lektura uzasadnień kolejno kierowanych przez przedsiębiorców pozwów wskazywała, że odsetki umowne w takiej wysokości czy roszczenia dotyczące odszkodowania były oczywiście bezzasadne, a zgłaszane w tym zakresie żądania, jako sprzeczne z przepisami prawa materialnego, nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zdaniem skarżącego, w tych przypadkach wydanie nakazów zapłaty przez sąd było niedopuszczalne.

Skarżący podkreślił, że do obowiązku sądu należało zweryfikowanie żądań powoda w odniesieniu do okoliczności faktycznych wynikających z pozwów oraz załączonych doń dokumentów, dokonanie w szczególności analizy czy sprawy te mają charakter konsumencki, a następnie w efekcie prawidłowego badania, skierowanie ich na rozprawy w celu szczegółowego wyjaśnienia powstałych wątpliwości – tego niestety w żadnej z przeanalizowanych spraw sąd orzekający nie uczynił.

Prokurator Generalny podniósł, że wszyscy pozwani mieli pełne prawo oczekiwać od Państwa respektowania przepisów prawa, obligujących sąd do rzetelnej kontroli z urzędu umów zawartych przez nich z powodami, którzy zawodowo zajmowali się pośrednictwem finansowym i sprawdzenia czy warunki zastrzeżone w umowach były zgodne z przepisami prawa, jak i z dyrektywą zasady swobody umów oraz zasadami współżycia społecznego.

Mimo, że określone przez powoda w każdym z przypadków odsetki umowne rażąco przekraczały limit odsetek maksymalnych, sąd orzekający nie powziął jakichkolwiek wątpliwości i zdecydował o wydaniu nakazów zapłaty z rażącym naruszeniem prawa.

Usankcjonowanie w ten sposób odsetek na lichwiarskim poziomie było niewątpliwie sprzeczne z celem zawartych umów, którym okazało się w każdym z zakwestionowanych przypadków nadmierne wzbogacenie po stronie pożyczkodawców i faktyczne doprowadzenie dłużników do sytuacji, w której spełnienie zobowiązań stało się niemożliwe.

Prokurator Generalny w każdej ze skierowanych skarg nadzwyczajnych złożył wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bytomiu.

Jednocześnie w odniesieniu do przywołanych powyżej przypadków, w których nadal prowadzone są przez komorników czynności egzekucyjne zasądzonych należności, skierowano stosowne wnioski o wstrzymanie wykonania zaskarżonych nakazów zapłaty do czasu ukończenia poszczególnych postępowań ze skarg nadzwyczajnych z uwagi na grożące pozwanym niepowetowane szkody i w dwóch przypadkach takie orzeczenia już zostały wydane.

LS

Prokuratura Krajowa

foto: Pixabay