Zagwarantowane w art. 61 Konstytucji RP prawo do informacji jest ważnym narzędziem w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Dziś informacja to nie tylko wiedza, ale też towar. Pozwala obywatelom na lepsze sprawowanie kontroli społecznej, wspomaga proces przejrzystości działalności organów publicznych, zapobiega manipulowaniu społeczeństwem

Dostęp do informacji publicznej zwiększa również zaufanie obywateli do państwa. Warto jednak pamiętać, że nie jest to prawo bezwzględne - może podlegać ograniczeniom, m.in. ze względu na konieczność ochrony prywatności osoby fizycznej, tajemnicy handlowej czy bezpieczeństwa państwa.

Nie powinno to jednak zniechęcać obywateli do korzystania ze swojego prawa. Przeglądanie Biuletynów Informacji Publicznej, stron internetowych gmin i organizacji to dobry początek realizacji obywatelskich uprawnień. Warto również uczestniczyć w sesjach rad gmin, miast oraz wnosić o udzielenie informacji przez organy państwa. Szczegółowe kwestie dotyczące realizacji uprawnień obywateli w tym zakresie określa ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Rzecznik Praw Obywatelskich od lat zajmuje się tym tematem i aktywnie wspiera obywateli, którzy spotkali się z trudnościami w dostępie do informacji publicznej. Polegają one m.in. na ustaleniu, czy dana informacja stanowi informację publiczną lub jaki jest jej charakter. Już wkrótce dowiemy się, czy ograniczanie prawa do informacji publicznej ze względu na brak pełnej zdolności prawnej wnioskodawcy jest zgodne z ustawą zasadniczą – sprawa pana Tymona.

Przypomnienie sprawy pana Tymona

Młody obywatel, wystąpił do NASK (Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej – instytutu badawczego) o informację, na jakiej zasadzie przyznał pewien adres internetowy prywatnej spółce.
W odpowiedzi NASK wezwał go do złożenia oświadczenia o ukończeniu 18. roku życia - pan Tymon jest bowiem niepełnoletni. Jednak jak podkreśla pan Tymon, prawo obywatela do informacji publicznej wywodzi się z Konstytucji i nie może być w taki sposób ograniczane.

Dlatego 19 lutego 2016 r. złożył skargę na bezczynność NASK.

W odpowiedzi NASK wniósł o odrzucenie skargi wskazując, że skarżący nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, a tym samym nie jest uprawniony do występowania przez sądem samodzielnie. Ponadto, NASK wskazuje, że wnioskowana informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorcy, więc z uwagi na treść art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej nie podlega udostępnieniu, a wydanie decyzji w oparciu o art. 16 ustawy wymaga skierowania jej do osoby mającej zdolność do czynności prawnych – w tym wypadku do przedstawiciela ustawowego wnioskującego.

Pan Tymon zwrócił się do Rzecznika Praw Obywatelskich o włączenie się do postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie (sygn. II SAB/Wa 155/16).

Rzecznik zgłosił swój udział w postępowaniu, wnosząc o zobowiązanie Dyrektora NASK do rozpatrzenia wniosku skarżącego o udostępnienie informacji. WSA nie podzielił tego stanowiska i postanowieniem z dnia 7 lipca 2016 r. odrzucił skargę na bezczynność.

Rzecznik, nie podzielając przedstawionych przez sąd argumentów przygotowuje skargę kasacyjną na to postanowienie.

Zdaniem Rzecznika przedmiotowa informacja jest informacją publiczną i podlega udostępnieniu, a dokładna analiza przepisów regulujących postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne nie wskazuje na niemożność występowania w takich postępowaniach osób posiadających ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

LS

Informacja prasowa: RPO