505860 340 05 04 2019WiÄ™kszość skontrolowanych organów administracji publicznej nie realizowaÅ‚a prawidÅ‚owo zadaÅ„ dotyczÄ…cych usuwania drzew i krzewów oraz zagospodarowania pozyskanego drewna. Nie robiono tego  zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami prawa, gospodarnie i rzetelnie


Najwyższa Izba Kontroli skontrolowaÅ‚a, czy organy administracji publicznej prawidÅ‚owo realizowaÅ‚y zadania zwiÄ…zane z usuwaniem drzew i krzewów oraz zagospodarowaniem pozyskanego drewna. Zbadano 30  organów, w kompetencjach których byÅ‚a realizacja tego typu zadaÅ„ (marszaÅ‚ków województw, starostów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast).

 

Kompetencje organów w zakresie usuwania drzew i krzewów. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie analizy przepisów prawa.

W latach 2015 - 2018 (do maja 2018 r.) skontrolowane organy,  na podstawie skierowanych do nich wniosków, wydaÅ‚y Å‚Ä…cznie blisko 17 tys. zezwoleÅ„ na usuniÄ™cie blisko 330 tys.  drzew i ponad 133 tys. m2 krzewów. W 2017 r. w porównaniu do 2016 r. wyraźnie zmniejszyÅ‚a siÄ™ liczba wniosków (o ponad 44 proc.) oraz wydanych na ich podstawie zezwoleÅ„ (o blisko 46 proc.). BezpoÅ›rednio wynikaÅ‚o to z wprowadzonej od poczÄ…tku  2017 r. zmiany w ustawie o ochronie przyrody znoszÄ…cej obowiÄ…zek uzyskania przez osoby fizyczne zezwolenia na usuniÄ™cie drzew i krzewów na cele niezwiÄ…zane z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej.

 

Przed zmianą ustawy (do końca 2016 r.) wszyscy - zarówno podmioty gospodarcze, jak i osoby fizyczne zamierzające usunąć drzewa i krzewy (niezależnie od celu wycinki) - musieli uzyskać odpowiednie zezwolenie. Od 1 stycznia 2017 r. z obowiązku uzyskania zezwolenia zwolnione zostały osoby fizyczne, zamierzające usunąć drzewa na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej. W efekcie organy gminy nie wiedzą, ile drzew usunięto przez blisko pół roku, do czasu kolejnej zmiany przepisów. Żaden ze skontrolowanych przez NIK wójtów, burmistrzów i prezydentów miast nie monitorował wycinki i nie znał liczby drzew usuniętych w tym okresie przez osoby fizyczne na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą. Z przeprowadzonego przez NIK podczas kontroli badania ankietowego wynika, że tylko w 17 spośród 525 urzędów gmin (ponad 3 proc.), które wzięły udział w badaniu, oszacowano wielkość wycinki w tym okresie. Przyczyną takiego stanu rzeczy był przede wszystkim brak wymogów prawnych, a także brak techniczno-organizacyjnej możliwości stałego i kompleksowego monitorowania wycinki drzew na terenach prywatnych. Sytuacja zmieniła się w połowie czerwca 2017 r., wraz z wprowadzeniem kolejnej zmiany ustawy o ochronie przyrody. Od tego czasu osoby fizyczne, aby usunąć drzewa na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej, muszą zgłosić taki zamiar do urzędu gminy (jeżeli ich obwód przekracza określony rozmiar). Po przyjęciu zgłoszenia gmina zobowiązana jest do przeprowadzenia oględzin i zmierzenia obwodu pni drzew.

 

Obowiązki osób fizycznych i podmiotów zamierzających usunąć drzewa i krzewy. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie analizy przepisów prawa.

 

NIK ocenia, że zadaÅ„ dotyczÄ…cych usuwania drzew i krzewów oraz zagospodarowania pozyskanego drewna nie realizowano prawidÅ‚owo. WiÄ™kszość skontrolowanych organów administracji publicznej nie robiÅ‚a tego  zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami prawa, gospodarnie i rzetelnie. NIK podkreÅ›la, że na sytuacjÄ™ wpÅ‚yw mogÅ‚a mieć piÄ™ciokrotna na przestrzeni lat 2015 - 2018 zmiana przepisów ustawy o ochronie przyrody regulujÄ…ca m.in. zasady wycinki drzew i krzewów. Zdaniem NIK czÄ™stotliwość oraz zakres wprowadzanych zmian w przepisach mogÅ‚y pogÅ‚Ä™bić niesprawność organów w tym obszarze, a w szczególnoÅ›ci prowadzenie postÄ™powaÅ„ i wydawanie zezwoleÅ„ na usuniÄ™cie drzew i krzewów niezgodnie z przepisami. Lista niedociÄ…gnięć i zarzutów wobec organów wydajÄ…cych zezwolenia na usuniÄ™cie drzew i krzewów jest dÅ‚uga.

 

Po pierwsze postępowania dotyczące wydania zezwoleń na ścięcie drzew i krzewów często prowadzone były nierzetelnie i niezgodnie z przepisami. W blisko połowie skontrolowanych jednostek stwierdzono przypadki wydawania zezwoleń na podstawie niekompletnych wniosków. Wnioskodawców nie wzywano do ich uzupełnienia, a decyzje wydawano mimo braków. Nieprawidłowości odnotowano w 70 sprawach z 392 zbadanych (18 proc.).

 

Przed wydaniem zezwolenia powinny być przeprowadzone oglÄ™dziny drzew i krzewów. Kontrolowane jednostki  w wiÄ™kszoÅ›ci wywiÄ…zywaÅ‚y siÄ™ z tego obowiÄ…zku, jednak nierzetelnie  dokumentowaÅ‚y wyniki oglÄ™dzin - blisko 12 proc. zbadanych protokołów nie zawieraÅ‚o informacji o gatunkach oraz wymiarach drzew i krzewów objÄ™tych oglÄ™dzinami lub o wystÄ™powaniu w obrÄ™bie zadrzewieÅ„ gatunków chronionych. Takie nieprawidÅ‚owoÅ›ci stwierdzono w dziewiÄ™ciu jednostkach z 30 skontrolowanych (30 proc).

 

Ponadto NIK zauważa, że w 13 jednostkach z 30 skontrolowanych wydawano decyzje, które nie zawierały wszystkich elementów wymaganych przepisami np. nie określano terminu, w którym drzewa i krzewy mogą być usunięte lub nie wskazywano ich pełnej nazwy gatunkowej.

 

61 z 392 badanych decyzji nie zawierała wszystkich elementów wymaganych przepisami uoop. 13 na 30 decyzji było niekompletnych, w tym: 10 z 21 wydanych przez urzędy gminy, 2 z 5 przez starostwa powiatowe, 1 z 4 przez urząd marszałkowski. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie wyników kontroli.

 

W co dziesiątej z objętych badaniem decyzji, zawierających naliczone opłaty, stwierdzono nieprawidłowości w ich naliczeniu. Przypadki błędnego ustalenia wysokości opłaty wystąpiły w dziewięciu jednostkach z 30 skontrolowanych (30 proc.). Nieprawidłowości dotyczyły ogółem kwoty ponad 229 tys. zł. Ich przyczyną było w większości przypadków przeoczenie oraz częste zmiany przepisów regulujących kwestie naliczania opłat.

 

Opłatę za wycinkę drzew można odroczyć na okres 3 lat w przypadku zobowiązania, że w zamian za ścięte drzewo lub krzew posadzi się nowe. Skontrolowane organy nałożyły obowiązek przesadzenia bądź zasadzenia drzew i krzewów w przypadku ponad 35 proc. wszystkich wydanych zezwoleń. Problem polega jednak na tym, że organy zwalniały z opłat lub odraczały termin ich wniesienia, ale często nie sprawdzały, czy zobowiązania nasadzenia nowych roślin faktycznie zostały spełnione. W 14 z 30 skontrolowanych jednostkach nie kontrolowano tego rzetelnie. Ponadto w przypadku zasadzenia nowych drzew gmina ma obowiązek sprawdzenia, czy przeżyły one ponad trzy lata. W blisko 27 proc. skontrolowanych urzędów gmin i starostw powiatowych nie kontrolowano zachowania żywotności nasadzonych/przesadzonych drzew i krzewów.

 

Nie posiadając wiedzy, czy drzewa zostały posadzone, i czy przetrwały dłużej niż trzy lata organy nie miały możliwości podjęcia dalszych działań, czyli przeliczenia odroczonej wcześniej opłaty za usunięcie drzew i krzewów lub wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

 

UrzÄ™dnicy czÄ™sto nie kontrolowali także, czy drzewa i krzewy usuwane byÅ‚y zgodnie z warunkami naÅ‚ożonymi w zezwoleniach. Na przykÅ‚ad w 26 jednostkach z 30  skontrolowanych (blisko 90 proc.) nie monitorowano przestrzegania okreÅ›lonego w decyzjach terminu usuniÄ™cia roÅ›lin. W efekcie organy nie wiedziaÅ‚y, czy wycinki dokonano legalnie.

 

Brak monitorowania przestrzegania określonego w decyzjach terminy usunięcia drzew i krzewów w 26 z 30 przypadków w tym w: 19 z 21 urzędów gmin, 3 z 5 starostw powiatowych, 4 z 4 urzędów marszałkowskich lub innych jednostek realizujących zadania marszałka.

 

W urzÄ™dach przyjmowano zgÅ‚oszenia zamiaru usuniÄ™cia drzew przez osoby fizyczne na cele niezwiÄ…zane z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej (wymóg obowiÄ…zuje od 17 czerwca 2017 r.). Stwierdzono jednak, że protokoÅ‚y z oglÄ™dzin drzew przewidzianych do wycinki byÅ‚y przez urzÄ™dników sporzÄ…dzane nierzetelnie. Tymczasem NIK zauważa, że zebrane podczas oglÄ™dzin informacje, np. o rodzaju i wymiarach drzew, sÄ… podstawÄ… do naliczenia opÅ‚aty, jeżeli w ciÄ…gu  piÄ™ciu lat zmieni siÄ™ sposób wykorzystania terenu na ten zwiÄ…zany z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, np. na nieruchomoÅ›ci powstanÄ… obiekty przemysÅ‚owe. W dziewiÄ™ciu urzÄ™dach gmin z 20 skontrolowanych (45 proc.) stwierdzono przypadki nierzetelnego dokumentowania wyników prowadzonych oglÄ™dzin. Braki dotyczyÅ‚y ponad 40 proc. objÄ™tych kontrolÄ… protokołów.

 

Ponadto w 14 urzÄ™dach gmin z 21 objÄ™tych kontrolÄ… (blisko 67 proc.) nie wdrożono monitoringu zmiany sposobu wykorzystania terenu, z którego osoby fizyczne usunęły drzewa na cele niezwiÄ…zane z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej. Brak takiego monitoringu może spowodować, że osoby fizyczne bÄ™dÄ… zgÅ‚aszać zamiar usuniÄ™cia drzew bez ponoszenia konsekwencji finansowych, a nastÄ™pnie wykorzystywać nieruchomoÅ›ci na cele zwiÄ…zane z prowadzeniem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej bÄ…dź zbywać tereny podmiotom planujÄ…cym prowadzić takÄ… dziaÅ‚alność przed upÅ‚ywem piÄ™ciu lat od dnia przeprowadzenia oglÄ™dzin.       

 

NIK zauważa, że nie dziaÅ‚a wÅ‚aÅ›ciwie publiczny rejestr danych o dokumentach zawierajÄ…cych informacje o Å›rodowisku i jego ochronie, który powinien zawierać m.in. dane o usuniÄ™tych drzewach. W 80 proc. skontrolowanych jednostek nie wprowadzano wcale, bÄ…dź  z dużym, nawet kilkuletnim, opóźnieniem, informacje o wnioskach z proÅ›bÄ… o usuniÄ™cie drzew  i wydanych na to zezwoleniach. W wielu przypadkach zrobiono to dopiero podczas kontroli NIK. Opóźnienia powodowaÅ‚y, że ten wykaz danych staÅ‚ siÄ™ nieprzydatny.     

    

Choć urzędy gmin przeważnie w terminie przekazywały do GUS sprawozdania dotyczące leśnictwa i ochrony środowiska, zawierające m.in. dane o stanie zadrzewienia, to kontrola NIK wykazała, że sporządzano je nierzetelnie oraz według zróżnicowanej metodyki. Ujęte w sprawozdaniach dane były niekompletne, odbiegały od stanu rzeczywistego bądź ze względu na brak dokumentów źródłowych nie było możliwości zweryfikowania ich poprawności. Obarczone błędami bądź brakami, nie dostarczały wiarygodnych danych na potrzeby statystyki publicznej.

 

Nasadzenia i ubytki drzew oraz krzewów na terenach zieleni w 2017 r. Źródło: Bank Danych Lokalnych

 

Jak wykazała kontrola NIK gminy postępowały niewłaściwie także w przypadku usuwania drzew i krzewów z terenów do nich należących. Co piąty, sporządzony przez gminy, wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów nie zawierał wszystkich wymaganych elementów. Dodatkowo w blisko połowie jednostek (47 proc.) stwierdzono przypadki rozpatrywania przez gminy własnych wniosków, mimo wynikającego z przepisów obowiązku złożenia ich do innych organów.

 

Tylko w dwóch gminach z 21 skontrolowanych szacowano ilość i wartość drewna pozyskanego w wyniku wycinki drzew i krzewów z nieruchomości gminnych. W 18 gminach robiono to tylko w części zbadanych spraw. W jednej gminie w ogóle nie wyceniano pozyskanego drzewa.

 

W 19 z 21 gmin nie wywiązywano się z obowiązku kategoryzacji, obmiaru i wyceny drewna. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie wyników kontroli.

 

W zawieranych przez gminy umowach na wycinkę drzew najczęściej przyjmowano zasadę, że wykonawca usługi staje się właścicielem powstałego drewna. W umowach tych nie wskazywano jednak ani ilości, ani wartości pozyskanego drewna, w związku z czym nie wiadomo, czy umowy te były korzystne dla gminy.

 

 

 

 

ŹródÅ‚o:  NIK

 

 

 

logo Centralna Turystyczna Agencja Informacyjna