W styczniu 2003 roku mieszkanka Gdańska zawarła umowę pożyczki na cele konsumenckie w kwocie 10 tys. złotych z podmiotem profesjonalnie zajmującym się działalnością finansową. Pożyczka ta była oprocentowana wg zmiennej stopy procentowej, wynoszącej w dniu zawarcia umowy 14% w skali roku

Mocą umowy, kobieta zobowiązała się do dokonania spłaty pożyczki wraz z należnymi odsetkami w 60 miesięcznych ratach. Koszt całkowity kredytu przekroczył 4 tys. złotych. Jednocześnie w umowie zastrzeżono, że w sytuacji nieterminowych spłat, pożyczkobiorca zobowiązuje się do zapłaty odsetek od niespłaconego kapitału wg stopy procentowej obowiązującej w danym okresie dla kredytów przeterminowanych, wynoszących na dzień zawarcia umowy 50%.

Zabezpieczeniem zobowiązania był weksel in blanco oraz bezterminowe poręczenie złożone przez dwie osoby, które solidarnie zobowiązały się do spłaty należności wraz z odsetkami i kosztami dodatkowymi w przypadku niewykonania umowy przez pożyczkobiorczynię.

Z uwagi na nierealizowanie spłat oraz brak reakcji poręczycieli na informacje o powstałych zaległościach, podmiot finansowy w październiku 2003 roku wypowiedział umowę. Łączna wysokość niespłaconych należności przekroczyła 10 tys. złotych.

Następca prawny kredytodawcy w marcu 2004 roku skierował wobec pożyczkobiorczyni oraz poręczycieli pozew o zapłatę zaległej należności wraz z odsetkami umownymi w wysokości 50% od kwoty niespłaconego kapitału oraz odsetkami ustawowymi.

Nakazem zapłaty z 28 kwietnia 2004 roku, wydanym w postępowaniu upominawczym, Sąd Rejonowy w Gdańsku, wszystkie trzy osoby pozwane zobowiązał do solidarnej spłaty żądanej pozwem kwoty wraz z odsetkami umownymi w wysokości 50% w stosunku rocznym od kwoty ponad 9 tys. złotych niespłaconego kapitału.

Wobec niewniesienia sprzeciwu, nakaz ten uprawomocnił się co do dwóch osób. Trzecia z pozwanych orzeczenie zaskarżyła. W jej przypadku nakaz zapłaty został uchylony, a ostatecznie sprawę rozstrzygnął Sąd Rejonowy w Gdańsku wyrokiem z 26 sierpnia 2004 roku, orzekając w zasadzie w sposób tożsamy jak w prawomocnym nakazie zapłaty z kwietnia 2004 roku, wskazując na obowiązek dokonania solidarnej spłaty zadłużenia wraz z 50 % odsetkami umownymi od kwoty niespłaconego kapitału.

Prawomocne orzeczenia zaopatrzone w klauzulę wykonalności stały się podstawą do egzekucji komorniczej, którą zainicjował wierzyciel. W jej toku od pozwanych wyegzekwowano i przekazano na rzecz wierzyciela łączną kwotę ponad 61 tys. złotych. W związku z powyższym jedna z poręczycielek ogłosiła upadłość konsumencką.

Z uwagi na konieczność zapewnienia zgodności orzeczeń sądowych z zasadą demokratycznego państwa prawnego, wobec stwierdzonych naruszeń, Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand skierował do Sądu Najwyższego dwie skargi nadzwyczajne, zarzucając obu orzeczeniom Sądu Rejonowego w Gdańsku tj. z 28 kwietna 2004 roku oraz 26 sierpnia 2004 roku, naruszenie określonych w Konstytucji RP zasad, w tym zasady zaufania jednostki do państwa i jego organów, bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa oraz określonego w art. 45 ust 1 prawa do sądu, a także rażące naruszenia prawa materialnego i procesowego.

Zdaniem skarżącego, wydanie zakwestionowanych orzeczeń, zgodnie z żądaniem powoda, zasądzających odsetki umowne za nieterminową spłatę w skali 50 % w skali roku, było sprzeczne z celem i „naturą” umowy pożyczki, a także z zasadami współżycia społecznego.

Jak podkreślił skarżący, sąd orzekający uznał, że umowa pożyczki jest w całości ważna, mimo że z treści jej postanowień, dotyczących odsetek umownych o ewidentnie lichwiarskim charakterze oraz załączonych do pozwu dokumentów wprost wynikało, że roszczenie powoda, wywodzone na podstawie nieważnej umowy było oczywiście bezzasadne w tym zakresie jako sprzeczne z przepisami prawa (bezwzględnie obowiązującym art. 3531k.c.) oraz zasadami współżycia społecznego.

Sąd orzekający tym samym naruszył zasadę zaufania obywatela do państwa, godząc w bezpieczeństwo prawne pozwanych.

Jak zauważono w skardze, celem umowy nie może być nadmierne wzbogacenie po stronie pożyczkodawcy i faktyczne doprowadzenie pożyczkobiorcy do pozbawienia go jakiejkolwiek możliwości spłaty zadłużenia.

Określone w umowie obciążenie, które dotknęło również poręczycieli okazało się w skutkach dla nich rujnujące z uwagi na prowadzone nadal wobec nich postepowanie egzekucyjne.

Pozwane zostały zobowiązane do spłaty kwoty, która przy uwzględnieniu nieważności zapisów dotyczących wysokości odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, mogła doprowadzić do redukcji zobowiązania. Sąd Rejonowy w Gdańsku zaniechał zbadania zasadności żądania pozwu z przedstawionym przez powoda materiałem dowodowym i wydał orzeczenia rażąco niesprawiedliwe i niemożliwe do zaakceptowania.

W tym stanie rzeczy Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł o uchylenie obu zakwestionowanych orzeczeń i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gdańsku, a także o wstrzymanie egzekucji komorniczej do czasu zakończenia postępowania ze skargi nadzwyczajnej.

LS

Prokuratura Krajowa

foto: Pixabay