czyli art. 788 kpc w praktyce
Tytuł jest zaskakujący, jednak historia jak najbardziej prawdziwa.
W roku 2004, nieistniejący już Bank Przemysłowo-Handlowy PBK SA wystawił Bankowy Tytuł Egzekucyjny (BTE) nr: 690824/26/2004.
Dłużnikiem był i jest Stanisław O. Postanowieniem z dnia 5 maja 2004r. (I Co 169/04), Sąd Rejonowy w Opolu Lubelskim nadał klauzulę wykonalności temu BTE.
Na podstawie BTE oraz wspomnianego postanowienia Sądu, została wszczęta egzekucja (KM 1272/04) przez komornika sądowego w Opolu Lubelskim.
Egzekucja jest prowadzona do dnia dzisiejszego.
W roku 2007, w wyniku podziału BPH (wcześniej bank zmienił nazwę na BPH), następcą prawnym został Bank PKO SA.
Pod koniec zeszłego roku, pan Stanisław wystąpił do komornika z wnioskiem o umorzenie/zawieszenie postępowania egzekucyjnego.
We wniosku napisał między innymi: "Postępowanie egzekucyjne zawiesza się urzędu, jeśli okaże się, że wierzyciel nie ma zdolności procesowej.
Postępowanie egzekucyjne umarza się z urzędu, jeżeli wierzyciel nie ma zdolności sądowej.
Oczywistym jest, że już pod koniec roku 2007 postępowanie egzekucyjne KM 1272/04 nie powinno być prowadzone.
7 kwietnia br. zajęła Pani wierzytelność należną mi od US. Jako wierzyciel w piśmie wskazany jest Bank BPH SA.
W piśmie z dnia 03.11.2010r. poinformowała mnie Pani, że wierzycielem jest Bank PKO SA. Na podstawie postanowienia Sądu - I Co 169/04, Bank ten nie jest w żadnym przypadku wierzycielem.
Jako następca prawny, bank ten musi wpierw uzyskać klauzulę wykonalności na siebie, dopiero później może wystąpić z wnioskiem o prowadzenie postępowania egzekucyjnego.
Oczywistym jest, że już pod koniec roku 2007 postępowanie egzekucyjne KM 1272/04 nie powinno być prowadzone."
Komornik sam chyba nie wiedział co ma robić, gdyż jak wynika z pisma dłużnika, nie tylko zmienił wierzyciela w sposób dowolny, ale także nie odpowiedział na jego wniosek przez kilka
miesięcy.
Stanisław O. stracił w końcu cierpliwość i wniósł skargę na czynność komornika - zaniechanie.
Sędzia Sądu Rejonowego w Opolu Lubelskim Andrzej Stańczyk w wydanym postanowieniu (I Co 53/11) początkowo potwierdził, iż: "Zasadne jest więc twierdzenie dłużnika o utracie
zdolności sądowej przez Bank Przemysłowo-Handlowy PBK SA", by dalej, powołując się między innymi na uchwałę SN 63/04 OSNC 2005, stwierdzić:
"Postępowanie egzekucyjne w sprawie KM 1272/04 nie podlega więc umorzeniu z urzędu, gdyż wierzyciel posiada zdolność sądową, a klauzula wykonalności została nadana
na rzecz jego poprzednika prawnego".
Sąd stanął więc na stanowisku, że Bank PKO SA nie musi występować o tytuł wykonawczy na swoją rzecz, bo on ma zdolność sądową!
Stanisław O. złożył zażalnie na to postanowienie Sądu. Napisał między innymi:
"Mając na względzie art. 788 kpc dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez bank, który nabył od inngo banku objętą tym tytułem wierzytelność wynikającą z czynności bankowej.
Do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności należy dołaczyć dokumenty określone w art. 788 &1 kpc (uchw. SN z 16.03.2006r, III CZP 4/06, niepubl.). W razie połączenia banków można nadać BTE wydanemu przez bank przejmowany klauzulę wykonalności na rzecz banku przejmującego (uchw. SN z 22.02.2006r., III CZP 129/05, OSNC 2007, nr 1, poz.4).
Również w powołanej przez Sąd I Instancji uchwale Sądu Najwyższego (III CZP 4/09 Z 05.03.2009r.) Sąd stwierdził, iż: "Przepis art. 788 § 1 kpc ma zastosowanie również w sytuacji, gdy uprawnienie objęte tytułem egzekucyjnym przeszło na inną osobę w drodze przelewu po wszczęciu postępowania egzekucyjnego".
W uzasadnieniu ww. uchwały SN napisał między innymi:
"Skład Sądu Najwyższego, rozpoznający niniejsze zagadnienie prawne, podziela stanowisko wyrażone w uchwale z dnia 29 października 2004 r., które opiera się na respektowaniu zasady, aby ostatecznym ukształtowaniem treści tytułu wykonawczego (podstawy egzekucji), jego elementów podmiotowych i przedmiotowych zajmował się sąd w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności. Organ egzekucyjny (komornik) powinien ograniczyć się do prowadzenia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego, z którego „jasno na białym", wynikać będzie zakres tej egzekucji"
oraz
"Nie sposób odmówić racji twierdzeniu, że o ile prawo żądania ochrony sądowej mieści w sobie ryzyko bezpodstawnego pozywania innej osoby, o tyle w fazie egzekucyjnej, ze względu na zawarty w niej element przymusu, reguły zachowania się dłużnika powinny być ściśle określone.
Dotyczy to również wierzyciela egzekwującego.
Słusznie też Sąd Najwyższy zauważył, że skomplikowane zagadnienia wynikające z przeniesienia wierzytelności musiałyby być rozstrzygane przez organy egzekucyjne, co powodowałoby wnoszenie skarg na czynność komornika bądź powództw przeciwegzekucyjnych, podczas gdy mogą być podejmowane w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przez sąd.
Z wyżej przedstawionymi argumentami należy się zgodzić tym bardziej, że znajdują one poparcie również w wykładni językowej. Z art. 788 § 1 k.p.c. nie wynika, aby przejście uprawnienia lub obowiązku musiało nastąpić przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego (tj. przed złożeniem wniosku o wszczęciu egzekucji). Przepis ten bowiem expressis verbis mówi o przejściu uprawnienia (lub obowiązku) w toku sprawy lub po powstaniu tytułu egzekucyjnego, a zatem nie wiąże żadnych skutków ze złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji. Słuszny jest w tej sytuacji wniosek, że bez względu na to, czy przejście wierzytelności nastąpiło przed czy też po złożeniu wniosku o wszczęcie egzekucji, sąd powinien nadać klauzulę na rzecz nabywcy, jeżeli, rzecz jasna, przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym".
Uchwała Sądu Najwyższego jest jednoznaczna, nowy wierzyciel musi uzyskać klauzulę na siebie.
Zażalenie rozpatrywał Sąd Okręgowy w Lublinie w składzie sędziów: Ewa Bazelan, Iwona Tchórzewska oraz Anna Podolska-Kojtych (II Cz 354/11).
Wpierw Sąd skarcił Sąd Rejonowy za to, iż z uchwały SN 63/04 "wyciągnął nieprawidłowe wnioski".
Później przyznał, że argumentacja skarżącego jest "zasadniczo zgodna" z rozważaniami Sądu II instancji, ale tylko do momentu poruszonej kwestii umorzenia/zawieszenia postępowania egzekucyjnego.
Sąd stwierdził między innymi: "najpierw organ egzekucyjny powinien wyznaczyć Bankowi PKO SA, który chce brać udział w postępowaniu jako wierzyciel, termin złożenia tytułu wykonawczego na swoją rzecz pod rygorem odmowy dopuszczenia go do udziału w sprawie egzekucyjnej jako wierzyciela".
I dalej: "Należy dodać, że niewykonanie takiego obowiązku przez zgłaszającego się wierzyciela automatycznie nie prowadzi do umorzenia postępowania egzekucyjnego, gdyż zasadniczo w takich sytuacjach Komornik winien kontynuować egzekucję na rzecz dotychczasowego wierzyciela, na którego opiewa tytuł wykonawczy".
W opisywanym przypadku, dotychczasowy wierzyciel to nieistniejący od 4 lat bank!
Sąd Okręgowy nie wspomniał przy tym, co ze zebranymi przez komornika pieniędzmi.
Gdyby PKO SA nie miało zamiaru, tak jak do tej pory, starać się o tytuł wykonawczy na swoją rzecz, to według rozumowania Sądu Okręgowego, środki powinny trafiać do nieistniejącego wierzyciela.
Z pewnością nie do Banku PKO SA, gdyż Sąd Odwoławczy nie ma wątpliwości: "mając na uwadze powyższe rozważania, należy wskazać, że choć w rozpoznawanej sprawie nie ma obecnie podstaw do prowadzenia egzekucji na rzecz następcy wierzyciela, jeśli nie przedstawi tytułu wykonawczego na swoją rzecz".
Sądy obu instancji nie zajęły się w ogóle, nawet w trybie nadzoru, kwestią prowadzenia przez komornika postępowania egzekucyjnego na rzecz nowego wierzyciela, gdyż w pismach kierowanych do dłużnika, od pewnego czasu komornik wpisuje Bank PKO SA. Wyegzekwowane środki, jak powiedział mi Stanisław O., również od 4 lat są przekazywane wierzycielowi bez tytułu wykonawczego, czyli Bankowi PKO SA.
Jan Wels
art. 788 kpc
§ 1. Jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.
§ 2. Za przejście uprawnień lub obowiązków, o których mowa w paragrafie poprzedzającym, uważa się również zmiany w prawie rozporządzania mieniem wywołane ustanowieniem zarządcy masy majątkowej, kuratora spadku lub wykonawcy testamentu, jak również wygaśnięciem funkcji tych osób.
art. 818 kpc
§ 1. Organ egzekucyjny zawiesza postępowanie z urzędu jeżeli się okaże, że wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego.
art. 824 kpc
§ 1. Postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu:
2) jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna.
Jan Wels
www.antyegzekucja.bloog.pl
www.janwels.salon24.pl