Z dniem 1 stycznia 2016r. weszła w życie ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów.

 

 

 

 

 rys. Łukasz Jagielski

Nowa ustawa wprowadza system usprawnień proceduralnych i organizacyjnych, które z jednej strony zachęcają do prób polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu lub w toku procesu, z drugiej natomiast zapewniają odpowiednią jakość usług mediacyjnych. Celem zmian jest skrócenie i usprawnienie procesów sądowych oraz obniżenie kosztów sporów - zarówno po stronie obywateli jak i państwa. Mediacja jest nie tylko szybsza i tańsza. Jest także przyjazna dla skonfliktowanych stron, zapewnia odformalizowanie procedury, poufność oraz możliwość wypracowania rozwiązań uwzględniających przyszłe relacje. Nowelizacja zakłada upowszechnienie mediacji w sprawach cywilnych (również rodzinnych, gospodarczych i z zakresu prawa pracy). Wprowadza także nowe rozwiązania dotyczące arbitrażu.

Zmiany w zakresie mediacji

Wprowadzenie obowiązku informowania w pozwie czy strony podjęły próbę polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu. W przypadku, gdy nie podjęto takiej próby, powód powinien wyjaśnić przyczyny. To uświadomi stronom, że każdy spór powinien zostać poprzedzony oceną, czy sprawa może zostać zakończona polubownie, a także ułatwi sędziemu podjęcie decyzji o skierowaniu stron do mediacji w toku postępowania sądowego.

Wzmocnienie obowiązku informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy do mediacji, szczególnie na wstępnym etapie postępowania. Podkreślony zostanie obowiązek sędziego do dokonania oceny, czy sprawa może zostać rozwiązana poprzez mediację. Sędzia będzie mógł nakazać stronom wzięcie udziału w spotkaniu informacyjnym, na którym uzyskają informację na temat mediacji, albo wezwać strony na posiedzenie niejawne. Sąd będzie mógł skierować strony do mediacji na każdym etapie sprawy a także więcej niż raz w toku postępowania.

Spotkanie informacyjne będzie wyznaczane po dokonaniu oceny czy konkretna sprawa ma szansę na ugodowe rozwiązanie. Może być prowadzone przez sędziego, referendarza sądowego, asystenta, urzędnika sądowego a także stałego mediatora, również poza budynkiem sądu. Daje szanse zachęcenia stron do mediacji poza rozprawą, na wstępnym etapie postępowania sądowego. Sposób poprowadzenia spotkania informacyjnego może być zróżnicowany i zależeć od możliwości organizacyjnych poszczególnych sądów.

Uporządkowanie kwestii proceduralnych dotyczących mediacji. Strony uzyskają pierwszeństwo przy wyborze mediatora, natomiast mediator będzie mógł zapoznać się z aktami sprawy zaraz po przystąpieniu stron do mediacji. Dane kontaktowe stron sąd przekaże mediatorowi w jak najkrótszym czasie, a mediacja będzie mogła zostać wyznaczona na okres do 3 miesięcy.

Jeżeli nie dojdzie do wszczęcia mediacji przedsądowej z powodów niezależnych od wierzyciela (np. druga strona nie wyrazi zgody na mediację), wierzyciel zachowa pozytywne skutki związane z przerwaniem biegu przedawnienia roszczenia, jeżeli wniesie pozew w terminie 3 miesięcy.

Wprowadzenie wymagań dotyczących kwalifikacji stałych mediatorów w celu zagwarantowania wysokiej jakości usług. Mediatorzy posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności będą mogli zostać wpisani na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego.

Zaliczenie kosztów mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd do kosztów sądowych umożliwi zwolnienie osób niezamożnych od kosztów mediacji.

Stworzenie systemu zachęt finansowych dotyczących kosztów sądowych, np. wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem zostanie zwolniony od opłaty sądowej. Jeżeli do zawarcia ugody dojdzie przed rozpoczęciem rozprawy, sąd zwróci stronom całość uiszczonej opłaty sądowej.

Przy ustalaniu wynagrodzenia adwokata oraz radcy prawnego sąd weźmie pod uwagę jego zaangażowanie w czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu również przed wniesieniem pozwu.

Sąd uzyska możliwość obciążenia strony, która w sposób oczywiście nieuzasadniony odmówiła poddania się mediacji, częścią kosztów powstałych na skutek zdecydowanie nagannego i nielojalnego zachowania strony względem sądu lub przeciwnika procesowego.

Umocowanie prawne funkcji koordynatora ds. mediacji w sądach okręgowych. Działania koordynatorów przyczynią się do szerszego stosowania mediacji, co odciąży sądy. Koordynatorem wyznaczony zostanie sędzia, lider mediacji w swoim środowisku.

Zmiany w zakresie arbitrażu

Wprowadzenie jednoinstancyjności prowadzonych w sądach powszechnych spraw ze skarg o uchylenie wyroku sądu polubownego oraz o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroków zagranicznych sądów polubownych oraz ugód zawartych przed tymi sądami.

Skrócenie terminu na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z trzech do dwóch miesięcy.

Ustawa wprowadza nową instytucję spotkania informacyjnego dotyczącego mediacji. Poniżej propozycja scenariusza spotkania informacyjnego przygotowanego przez Społeczną Radę ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości.

Scenariusz spotkania informacyjnego dotyczącego mediacji

---

 

Scenariusz spotkania informacyjnego dotyczącego mediacji prowadzonego w trybie art. 183 ⁸ § 4 K.p.c. (w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016 r.)

1. Cele:

• zapoznanie stron z możliwościami zakończenia postępowania w drodze polubownej, w szczególności z wykorzystaniem mediacji (zawarcie ugody sądowej lub przed mediatorem);

• zaprezentowanie stronom korzyści wynikających z polubownego rozwiązania sporu (m. in. oszczędności czasu i kosztów, w szczególności zwrot całości opłaty sądowej)

• zachęcenie do skorzystania z mediacji;

• przekazanie konkretnej informacji, jak skontaktować się z mediatorem;

• udzielenie odpowiedzi na pytania stron.

Czas: ok. 10 minut

2. Uczestnicy :

• strony postępowania wezwane do osobistego stawiennictwa (bez pełnomocników lub z pełnomocnikami), pełnomocnicy powinni zostać zawiadomieni o terminie;

• ew. inne osoby zainteresowane (spotkanie mediacyjne nie jest niejawne, przekazywane są na nim informacje natury ogólnej, strony nie przedstawiają stanowiska w konkretnej sprawie, możliwe jest organizowanie spotkań grupowych, istotny jest walor edukacyjny spotkań)

Prowadzący spotkanie informacyjne: sędzia prowadzący daną sprawę, sędzia nie prowadzący danej sprawy, asesor sądowy, referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego albo stały mediator.

3. Warunki organizacyjne :

• w budynku sądowym: specjalnie przygotowane pomieszczenie lub sala rozpraw;

• poza budynkiem sądowym – pomieszczenie udostępniane przez ośrodek mediacyjny, w którym będzie znajdował się stół, krzesła oraz materiały piśmiennicze (kartki oraz długopisy), zapewnienie uczestnikom komfortu swobodnej rozmowy.

4. Materiały pomocnicze :

• listy mediatorów przekazane przez organizacje pozarządowe lub uczelnie;

• lista stałych mediatorów;

• ulotki sądu zawierające podstawowe informacje o mediacji;

• materiały informacyjne ośrodków mediacyjnych oraz mediatorów.

5. Przebieg spotkania :

Prowadzący spotkanie przedstawia jego uczestnikom istotę mediacji odwołując się do jej definicji, przedstawia podobieństwa i różnice pomiędzy postępowaniem mediacyjnym a sądowym.

Prezentuje główne zasady mediacji :

1. dobrowolność

2. poufność

3. neutralność i bezstronność mediatora

Przestawia atuty postępowania mediacyjnego, w szczególności.:

• oszczędność czasu i kosztów – postępowanie jest krótsze od procesu sądowego, strony nie ponoszą kosztów świadków, biegłych oraz własnego uczestnictwa w procesie;

• zachęty finansowe, np.: zwrot całości opłaty sądowej po zawarciu ugody przed rozpoczęciem rozprawy;

• wpływ stron na rozwiązanie sporu, możliwość dopasowania warunków porozumienia do oczekiwań stron;

• zalety kompromisowego rozwiązania sporu– możliwość pojednania stron oraz zachowania dobrych relacji;

• odformalizowana procedura- możliwość wyboru mediatora, czasu i miejsca mediacji, a także wycofania się z mediacji na każdym jej etapie;

• skutkiugodypo zatwierdzeniu przez sąd (zrównane z wyrokiem sądowym), możliwość prowadzenia egzekucji.

Gdy strony wyrażą zgodę na mediację:

1. gdy prowadzącym spotkanie jest sędzia referent:

• pomaga stronom dokonać wyboru mediatora (z list stałych mediatorów lub ośrodków mediacyjnych), wydaje postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji;

2. gdy prowadzącym jest stały mediator, sędzia nie prowadzący danej sprawy, referendarz sądowy, urzędnik sądowy lub asystent sędziego:

• pomaga stronom dokonać wyboru mediatora (z list stałych mediatorów lub ośrodków mediacyjnych), pomaga stronom sporządzić wniosek o skierowanie sprawy do mediacji (wniosek przekazuje do sądu wraz z notatką ze spotkania informacyjnego) lub informuje sąd o zgodzie stron na mediację w notatce ze spotkania informacyjnego.

6. Dodatkowe uwagi dotyczące spotkania informacyjnego:

• akt sprawy nie przedkłada się;

• strony nie prezentują swojego stanowiska w sprawie;

• ze spotkania sporządza się notatkę urzędowa zawierającą informacje o stawiennictwie stron, do której dołącza się zwrotne poświadczenia odbioru wezwania oraz pisma przedłożone przez strony (protokołu nie sporządza się).Notatkę z załącznikami dołącza się do akt sprawy. Notatka może zawierać informacje o zgodzie stron na mediację, nie może zawierać stanowisk ani wypowiedzi stron;

• nie sporządza się wokandy.

---

LS

informacja prasowa: MS