instytut badan rynku 2019ByÅ‚y dyrektor Instytutu BadaÅ„ Rynku, Konsumpcji i Koniunkturw sposób nieprzejrzysty, bez opinii i konsultacji, podpisaÅ‚  ugodÄ™ z dÅ‚użnikiem Instytutu. Zrezygnowano z dochodzenia przed sÄ…dem zapÅ‚aty ok. 745 tys. zÅ‚ w zamian za zobowiÄ…zanie uiszczenia 100 tys. zÅ‚
 

Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur utworzono na początku 2007 r. z połączenia Instytutu Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji oraz Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego. W 2017 r. instytucja otrzymała status państwowego instytutu badawczego. Nadzór nad nim sprawował Minister Rozwoju i Finansów, a po zniesieniu tego urzędu - Minister Przedsiębiorczości i Technologii. We wrześniu 2018 r. IBRKiK został zlikwidowany, a w jego miejsce powołano Polski Instytut Ekonomiczny, nadzorowany przez Prezesa Rady Ministrów. Nowy Instytut może już liczyć na stałą dotację podmiotową.

 

Geneza powstania i przekształcenia Instytutu. Źródło: Opracowanie własne NIK.

NIK, podczas  kontroli wszczÄ™tej w wyniku zÅ‚ożonej skargi, sprawdziÅ‚a czy Instytut BadaÅ„ Rynku, Konsumpcji i Koniunktur prawidÅ‚owo prowadziÅ‚ gospodarkÄ™ finansowÄ… i realizowaÅ‚ zadania zasilane ze Å›rodków publicznych. Badano okres od poczÄ…tku 2017  r. do poÅ‚owy 2018 r.

 

Zgodnie ze Statutem IBRKiK  z kwietnia 2017 r. przedmiotem podstawowej dziaÅ‚alnoÅ›ci Instytutu byÅ‚y badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie nauk spoÅ‚ecznych i humanistycznych. Instytut miaÅ‚ m.in. prowadzić: badania rynku i opinii publicznej, doradztwo w zakresie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej i zarzÄ…dzania, wydawanie książek, czasopism i periodyków.

 

Na dziaÅ‚alność naukowÄ… i utrzymanie potencjaÅ‚u badawczego otrzymywaÅ‚ celowe dotacje paÅ„stwowe. Na przykÅ‚ad w latach 2017-2018 r. jego konta zasiliÅ‚y wpÅ‚aty z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wynoszÄ…ce w sumie ponad 1 mln zÅ‚. W 2017 r. i 2018 r. Instytut otrzymaÅ‚ także dwie dotacje celowe o Å‚Ä…cznej wysokoÅ›ci ponad 11 mln zÅ‚ od Ministra Rozwoju i Finansów, a nastÄ™pnie po zmianie nazwy resortu, od Ministra PrzedsiÄ™biorczoÅ›ci i Technologii. 

 

Po kompleksowej ocenie jednostek naukowo - badawczych, przeprowadzonej w 2017 przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego,  Instytut otrzymaÅ‚ kategoriÄ™ B, co oznacza poziom akceptowalny z rekomendacjÄ… wzmocnienia dziaÅ‚alnoÅ›ci nauko - badawczej. TakÄ… samÄ… kategoriÄ™ miaÅ‚ w latach poprzednich.

 

WedÅ‚ug rocznego raportu Instytutu za 2017 r. opublikowaÅ‚ on 77 prac. Å»adna z nich nie znalazÅ‚a siÄ™ jednak w bazie Scopus (streszczeÅ„  i cytowaÅ„ publikacji naukowych) ani w bazie Journal Citation Report (ranking cytowalnoÅ›ci czasopism). 

 

Instytut zajmowaÅ‚ siÄ™ także wynajmem i zarzÄ…dzaniem wÅ‚asnymi nieruchomoÅ›ciami. ByÅ‚ wÅ‚aÅ›cicielem budynku biurowego o powierzchni  4,7 tys. m2, poÅ‚ożonego w Warszawie przy Al. Jerozolimskich 87, na gruncie oddanym Instytutowi w użytkowanie wieczyste. WedÅ‚ug stanu na 30 czerwca 2018 r. Instytut wynajmowaÅ‚ oÅ›miu podmiotom 2,9 tys. m2 powierzchni biurowej (w tym na archiwa).

 

NIK zwraca uwagÄ™ na strukturÄ™ przychodów Instytutu. PodstawÄ… gospodarki finansowej Instytutu, od poczÄ…tku 2017 r. do poÅ‚owy 2018 r., byÅ‚ wÅ‚aÅ›nie wynajem powierzchni biurowych oraz dotacje budżetowe. W 2016 r. wpÅ‚ywy z wynajmu stanowiÅ‚y 62 proc. Å‚Ä…cznych przychodów, a w 2017 r. blisko  54 proc. Dla porównania przychody z dziaÅ‚alnoÅ›ci merytorycznej (wÅ‚asnych prac naukowo-badawczych) w 2016 r. stanowiÅ‚y  nieznacznie ponad 3 proc. Å‚Ä…cznych przychodów, a w 2017 r. niecaÅ‚e 9 proc. Nawet po uwzglÄ™dnieniu kwot dotacji (celowych, na dziaÅ‚alność statutowÄ… oraz grantów) przychody z dziaÅ‚alnoÅ›ci merytorycznej Instytutu nie przekroczyÅ‚y, zarówno w 2016 i jak i w 2017 r., poÅ‚owy Å‚Ä…cznej sumy przychodów - byÅ‚o to odpowiednio  28 proc. i  45 proc.

 

Przychody Instytutu w latach 2016-2017 (tys. zł). Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie danych Instytutu.

Budżet Instytutu, rodzaje dochodu. Źródło: Obliczenia własne NIK na podstawie wyników kontroli

 

Dodatkowo z roku na rok pogarszaÅ‚a siÄ™  sytuacja finansowa Instytutu. Zarówno w 2016 r i 2017 r. Instytut odnotowaÅ‚ stratÄ™.

 

Przychody, koszty i wynik finansowy w latach 2016-2017 (tys. zł). Źródło: Obliczenia własne NIK na podstawie wyników kontroli

 

Deficytowa gospodarka finansowa Instytutu spowodowaÅ‚a utratÄ™ pÅ‚ynnoÅ›ci finansowej. IBRKiK nie regulowaÅ‚ w terminie części bieżących zobowiÄ…zaÅ„ np. miaÅ‚ zalegÅ‚oÅ›ci wobec ZUS, czy też z opóźnieniem pÅ‚aciÅ‚ za wieczyste użytkowanie gruntu. ZwÅ‚oka w opÅ‚atach wiÄ…zaÅ‚a siÄ™ z koniecznoÅ›ciÄ… uiszczenia odsetek. Instytut byÅ‚ nawet zmuszony  do proszenia najemców biur w jego siedzibie, m.in. Biuro Rzecznika Finansowego,  o przedterminowÄ… zapÅ‚atÄ™ czynszu.

 

Mimo braku zdolności regulowania bieżących zobowiązań w Instytucie powiększano zatrudnienie i płace. Od początku 2017 r. do połowy 2018r. zatrudnienie wzrosło z 51 do 67 osób. Natomiast płace, w tym okresie, urosły o blisko 20 proc. - z 4,6 tys. zł do 5,5 tys. zł miesięcznie. Rozbudowa Instytutu realizowana była w oczekiwaniu na przyszłe stabilne źródło finansowania w postaci ustawowo zagwarantowanej dotacji podmiotowej.

 

BiorÄ…c pod uwagÄ™ problemy finansowe niezrozumiaÅ‚y wydaje siÄ™ sposób rozwiÄ…zania sporu sÄ…dowego pomiÄ™dzy Instytutem, a jego dÅ‚użnikiem, firmÄ… Sanator. W 1997 r. Instytut, ówczesny wÅ‚aÅ›ciciel magazynu  przy ul. Spokojnej w Warszawie, podpisaÅ‚ z tÄ… firmÄ… umowÄ™ na wynajem nieruchomoÅ›ci. W 2007 r. w zwiÄ…zku z zalegÅ‚oÅ›ciami w opÅ‚acaniu czynszu Instytut wezwaÅ‚ Sanatora do zapÅ‚aty ponad 73 tys. zÅ‚. Nie odniosÅ‚o to skutku. W zwiÄ…zku z tym w 2008 r. wypowiedziano firmie umowÄ™ najmu. Magazyn nie zostaÅ‚ jednak zwolniony. Przez cztery lata Sanator bezumownie użytkowaÅ‚ budynek i co wiÄ™cej udostÄ™pniaÅ‚ pomieszczenia podnajemcom, nie pÅ‚acÄ…c za nie Instytutowi ani zÅ‚otówki. Firma opuÅ›ciÅ‚a zdewastowany magazyn (zagrzybienie Å›cian, zniszczone elementy wyposażenia toalet, powybijane szyby w oknach, zniszczona instalacja wodno-kanalizacyjna)  dopiero w poÅ‚owie 2012 r. W tej sytuacji IBRKiK w maju i czerwcu 2013 r. wystÄ…piÅ‚ przeciwko firmie Sanator z dwoma pozwami o zapÅ‚atÄ™ - ponad 401 tys. zÅ‚ z tytuÅ‚u podnajmu i ponad 61 tys. zÅ‚ za zniszczenia. Razem z odsetkami Instytut domagaÅ‚ siÄ™ zapÅ‚aty ok. 745 tys. zÅ‚. Jednak w marcu 2018 r. byÅ‚y dyrektor Instytutu w sposób nieprzejrzysty podjÄ…Å‚ jednoosobowo, bez  żadnych opinii lub konsultacji np. z ministrem nadzorujÄ…cym, decyzjÄ™ o zawarciu ugody. Instytut wycofaÅ‚ dwa pozwy o zapÅ‚atÄ™ 463 tys. zÅ‚ (z odsetkami 745 tys. zÅ‚) oraz zrzekÅ‚ siÄ™ wszelkich roszczeÅ„ w zamian za zobowiÄ…zanie  zapÅ‚aty 100 tys. zÅ‚ w 25 ratach. NIK zwraca uwagÄ™, że warunki ugody negocjowane byÅ‚y bezpoÅ›rednio i osobiÅ›cie pomiÄ™dzy wÅ‚aÅ›cicielem firmy Sanator, a dyrektorem Instytutu. UczestniczyÅ‚ w nich jedynie peÅ‚nomocnik Instytutu. Jednak jego argumenty np. przewidywania, że proces może zakoÅ„czyć siÄ™ już w marcu 2018 r., nie byÅ‚y uwzglÄ™dniane.  Brakuje także dokumentów potwierdzajÄ…cych tezÄ™ dyrektora Instytutu o zÅ‚ym stanie majÄ…tkowym wÅ‚aÅ›ciciela firmy Sanator. W ocenie NIK dziaÅ‚ania dyrektora IBRKiK byÅ‚y nierzetelne.

 

Ponadto należnoÅ›ci sporne objÄ™te ugodÄ…, od momentu ich powstania w 2013 r., nie byÅ‚y ujÄ™te w ksiÄ™gach rachunkowych Instytutu. Dlatego nie wykazaÅ‚ ich audytor badajÄ…cy rzetelność sprawozdania finansowego IBRKiK. W wyniku tego minister nadzorujÄ…cy Instytut nie zostaÅ‚ poinformowany o toczÄ…cym siÄ™ sporze majÄ…tkowym.  Należność po zawartej ugodzie ujÄ™to w ksiÄ™gach rachunkowych dopiero we wrzeÅ›niu 2018 r, w wyniku kontroli NIK. 

 

W związku z wątpliwościami dotyczącymi zawartej ugody NIK poinformowała o sprawie Centralne Biuro Antykorupcyjne.

 

W 2018 r. Instytut zobowiązany był do prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej środków otrzymanych w ramach dotacji celowej oraz wydatków związanych z realizacją otrzymanego zadania. Obowiązek ten nie został spełniony. Prowadzona ewidencja księgowa nie umożliwiała bieżącego monitorowania i weryfikacji poniesionych kosztów.

 

Najwyższa Izba Kontroli nie oceniała merytorycznie prac wykonywanych przez Instytut w ramach działalności statutowej oraz finansowanych dotacjami. Za wiarygodne poświadczenie realizacji zadań oraz należytego ich poziomu NIK przyjęła akceptację przez Ministra Przedsiębiorczości i Technologii sprawozdania z wykorzystania dotacji celowej za 2017 r. oraz brak negatywnej oceny sprawozdania z wykorzystania dotacji ze strony Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Instytut nie otrzymywał formalnej, pisemnej akceptacji tej działalności).

 

 

 

 

Źródło: NIK

 

 

logo Centralna Turystyczna Agencja Informacyjna