Pod koniec sierpnia br. Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz wystąpiła do Ministra Gospodarki w sprawie ujawniania przez biura informacji gospodarczej lub firmy windykacyjne informacji o zobowiązaniach przedawnionych.

W wystąpieniu możemy przeczytać:

W kierowanych do Biura RPO skargach, podnoszony jest zarzut ujawniania przez biura informacji gospodarczej lub firmy windykacyjne działające w ramach internetowej giełdy wierzytelności (tzw. markety długów) informacji o zobowiązaniach przedawnionych. Dla obywateli niezrozumiałe jest to, że pomimo regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym, dotyczących instytucji przedawnienia, bezczynność wierzyciela, który w ustawowym terminie nie podjął działań zmierzających do wyegzekwowania swojej należności, zyskuje swoistą ochronę na gruncie ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. W praktyce z uwagi na wadliwe, w ocenie Rzecznika, ukształtowanie przepisów tej ustawy, dochodzi do sytuacji, w których wierzyciele unikają dochodzenia swoich roszczeń w trybie procesu sądowego w obawie o to, iż dłużnik podniesie zarzut przedawnienia. Alternatywą jest dokonanie cesji wierzytelności na firmę windykacyjną, która zgłasza dane o przedawnionym zobowiązaniu do biura informacji gospodarczej. W przypadku zaś, gdy dane dłużnika zostaną ujawnione przez biuro informacji gospodarczej, zazwyczaj nie jest możliwe ich usunięcie z uwagi na brak dokumentów potwierdzających wygaśnięcie lub nieistnienie zobowiązania. Nie kwestionując zasadności prawa do dochodzenia roszczeń przysługujących wierzycielom, Rzecznik zauważa, że przyznanie firmom windykacyjnym prawa do niekontrolowanego publicznego udostępniania informacji o dłużnikach może być wykorzystywane jako instrument przymuszający do zaspokojenia przedawnionych roszczeń. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o zajęcie stanowiska w przedstawionej sprawie.

To jest przymuszanie

Niestety z praktyki wiem, że wpis do biura informacji gospodarczej jest wykorzystywany jako swoisty szantaż do spłaty przedawnionego długu. Temu samemu celowi służą wszelkiego rodzaju giełdy wierzytelności. Firmy windykacyjne dostały do ręki możliwość legalnego przymuszania dłużników. Jak wygląda to w praktyce?

Dłużnik otrzymuje wezwanie do zapłaty długu. Odpisuje, że dług jest przedawniony, i gdy sprawa trafi do sądu, to podniesie ten zarzut. Co w takim wypadku robi firma windykacyjna? Nie wnosi sprawy do sądu, tylko wpisuje dłużnika do biura informacji gospodarczej lub wystawia "wierzytelność" do sprzedaży.

Dłużnika informuje, że co prawda dług jest przedawniony, jednak po upływie terminu przedawnienia roszczenie nie wygasa, ale staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym (art. 411 kc).

Konsekwencje wpisu do rejestrów

Jedna z firm windykacyjnych tak oto chwali się jak należy postępować z długami przedawnionymi:

Trzeba też pamiętać, że przedawnienie dotyczy jedynie dochodzenia roszczeń na drodze postępowania sądowego. W takich sprawach nadal możliwe (i zgodne z prawem) jest prowadzenie windykacji polubownej. Firma nasza prowadzi działania w wielu sprawach przedawnionych i zazwyczaj udaje nam się doprowadzić do spłaty zobowiązań. Dłużnicy są w takich przypadkach informowani, że postępowanie sądowe i egzekucja komornicza to nie jedyne sankcje. Nawet przedawniony dług można przecież przekazać do Biura Informacji Gospodarczej. Znalezienie się w takim rejestrze może utrudnić lub uniemożliwić korzystanie z produktów finansowych i usług. Gdy dłużnicy dowiadują się o tym, przeważnie szybko regulują zobowiązania, nie chcąc być wykluczonym z życia gospodarczego.

Art. 411 Kodeksu Cywilnego

Nie można żądać zwrotu świadczenia:

1. jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z  zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;
2. jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;
3. jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;
4. jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Jan Wels