Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców, przedłożony przez ministra rozwoju i finansów. Projekt, zmieniający osiemnaście ustaw, jestem elementem pakietu ułatwień dla przedsiębiorców „100 zmian dla firm”, który jest pierwszym etapem realizacji „Planu na rzecz odpowiedzialnego rozwoju”

Business Centre Club podkreśla, że konieczne są permanentne działania na rzecz poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, a przede wszystkim dążenie do jak największej stabilności otoczenia prawnego.

BBC przedstawił uwagi w odniesieniu do zmian ujętych w obszarze prawo o swobodzie działalności gospodarczej w ramach proponowanego pakietu rozwiązań.

I. Przewidziano rozwiązania, które będą chronić przedsiębiorców przed ponoszeniem konsekwencji wynikających ze zmiany wykładni przepisów – bez zmiany samych przepisów.

Oznacza to, że przedsiębiorcy, którzy nie wystąpili o interpretację indywidualną przepisów mają mieć taką samą ochronę, jaką daje posiadanie takiej interpretacji – o ile stosowali się do utrwalonej (dominującej) praktyki interpretacyjnej. W tej sytuacji nie będą ponosili ryzyka obciążenia daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi i finansowymi lub karami w przypadku zmiany wykładni przepisów. Wprowadzono także instytucję „objaśnień podatkowych”, czyli ogólnych, praktycznych wyjaśnień przepisów podatkowych, napisanych prostym językiem, wydawanych przez ministra właściwego do spraw finansów.

Komentarz BCC:

Powyższa zmiana jest oderwana od faktycznych zasad i celów wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego. Warto wskazać, że indywidualne interpretacje są wydawane na podstawie konkretnego stanu faktycznego, który to stan wnioskodawca jest ściśle zobowiązany przedstawić we wnoszonym wniosku. Zatem, pomimo tego, iż w zakresie merytorycznej oceny praktyka interpretacyjna może być zbieżna lub taka sama, to prawną ochroną mogą być objęte konkretne stany faktyczne, lecz nie sprawy o podobnym zagadnieniu.

W związku z powyższym nie ma gwarancji, że podatnik, który zastosował się do wiodącej praktyki interpretacyjnej w jego konkretnej sprawie zrobił to prawidłowo, a zatem uzyskał ochronę wynikającą z interpretacji, które nomen omen dotyczą konkretnych stanów faktycznych konkretnego wnioskującego.

Zatem, proponowane rozwiązanie daje iluzoryczną ochronę przed zmianami praktyki interpretacyjnej. Warto wskazać, że po zmianie wykładni przepisów, choćby dokonanej bez merytorycznych ich modyfikacji, interpretacje przepisów chronią wyłącznie zdarzenia objęte poprzednią wykładnią, nie mają zaś mocy na przyszłość. Ponadto, ustawodawca nie określa czym jest i jak wyznaczyć „utrwaloną (dominującą) praktykę interpretacyjną”. Zgodnie z proponowaną nowelizacją, podatnik ma otrzymać ochronę prawną na podstawie instytucji niezdefiniowanej, nieokreślonej przepisami prawa i w zasadzie umownej. Brak jest bowiem podstaw prawnych do określenia, ile merytorycznie zbieżnych interpretacji tworzy tę „utrwaloną (dominującą) praktykę interpretacyjną”. Brak również przepisów prawnych, które wskazywałyby kiedy dana praktyka interpretacyjna się kończy, a kiedy zaczyna się nowa.

Oba powyższe aspekty określają, iż w zasadzie prowadzona regulacja daje pole do rażących nadużyć zarówno po stronie organów jak i podatników oraz prowadzi do destabilizacji instytucji interpretacji podatkowej oraz wiążącej się z nią ochrony prawnej. W zakresie „objaśnień podatkowych” podkreślić należy, iż obecnie funkcjonuje Krajowa Informacja Podatkowa, która w ramach swojej działalności dokonuje interpretacji przepisów prawa podatkowego oraz prowadzi infolinię informacyjną w zakresie stosowania tego prawa.

Wobec powyższego, należy zadać pytanie czy objaśnienia podatkowe mają stanowić rodzaj interpretacji ogólnych, a jeżeli odpowiedź jest twierdząca, to w jakim zakresie oraz jaką moc wiążąca będą one miały w przypadku powołania się podatnika na dokonanie czynności zgodnie z opublikowanymi objaśnieniem w ramach prowadzonego postępowania? Dokonując oceny wprowadzenia instytucji „objaśnień podatkowych” należy stwierdzić, że jest to w rzeczywistości powielenie kompetencji obecnie już działającej działalności informacyjnej Krajowej Informacji Podatkowej. Jednak każdy sposób szerzenia wiedzy w zakresie praw i obowiązków podatkowych należy uznać za słuszną drogę.

II. Nowe rozwiązania realizują zapis art. 2 Konstytucji (Polska jest demokratycznym państwem prawa, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej), który tworzy „klauzulę pewności prawa”.

Przewidziano rozwiązanie, zgodnie z którym organy kontroli powinny planować i przeprowadzać kontrole po uprzednim ustaleniu prawdopodobieństwa naruszenia prawa. Tzw. analiza ryzyka (dokument wewnętrzny administracji), powinna wykazać obszary, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Regulacja ta ma ograniczyć liczbę i zakres kontroli przedsiębiorców, u których występuje niewielkie ryzyko naruszeń przepisów lub nie stwierdzono wcześniej takich naruszeń.

Komentarz BCC:

Organy podejmują czynności sprawdzające lub kontrolne na podstawie okoliczności, których wystąpienie może sugerować dokonanie pewnych naruszeń obowiązujących przepisów, Proponowane „analizy ryzyka” są więc już wewnętrznie przeprowadzane w organach, a zatem proponowana zmiana nie wprowadza żadnych nowych standardów.

Odnosząc się do tworzenia deklarowanej „klauzuli pewności prawa”, należy podkreślić, że ustawodawca powinien dążyć do tworzenia prawa stałego i przewidywalnego, a więc odpornego na koniunkturę polityczną i zapewniającego stabilizację praw i obowiązków obywateli. Obecnie obserwujemy duży deficyt pewności prawa, a wprowadzane zmiany (często z vacatio legis ograniczonym do paru dni) powodują dezorientację nie tylko wśród przedsiębiorców, ale także profesjonalnych podmiotów, świadczących przedsiębiorcom pomoc prawną, księgową i podatkową.

III. Możliwe też będzie przeprowadzanie wspólnych kontroli przez organy administracji publicznej, w przypadku gdy przedsiębiorca wystąpił lub wyraził na to zgodę. Wprowadzono też zakaz przeprowadzenia ponownej kontroli przez dany organ, jeśli ma ona dotyczyć obszaru objętego uprzednio zakończoną kontrolą, przeprowadzoną przez ten sam organ. Zobowiązano organy kontroli do zamieszczania na swoich stronach internetowych informacji o procedurach kontrolnych.

Wprowadzono możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego na przewlekłe prowadzenie kontroli.

Komentarz BCC:

Powyższą zmianę oceniamy pozytywnie, zwłaszcza w zakresie dyscyplinującym organy, co do wnikliwości jej dokonywania oraz czasu realizacji. Warto bowiem podkreślić, że dotychczas przedsiębiorca nie dysponował instrumentami prawnymi umożliwiającymi zaskarżenie przewlekłego prowadzenia kontroli.

LS

Informacja prasowa: BCC